ارزیابی تناسب اراضی و امکان‏سنجی اجرای تناوب گندم-سویا در سطح اراضی زراعی استان گلستان

Authors

  • بهنام کامکار دانشیار گروه زراعت، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
  • علیرضا کوچکی استاد گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
Abstract:

سابقه و هدف: تجزیه و تحلیل و تهیه نقشه تناسب اراضی یکی از کاربردهای بسیار مفید سامانه اطلاعات جغرافیایی جهت مدیریت و طراحی مکانی است. تناوب زراعی به عنوان یکی از تاثیرگذارترین مدیریت‏های زراعی، از مدیریت‏های مختص به مکان است که گاه کشاورزان طبق عرف اقدام به اجرای آن می‏کنند. اما توانمندی اراضی برای اختصاص به کشت دو محصول در دو زمان مختلف باید به شکل علمی تعیین شود، به نحوی که یک زمین ممکن است برای کشت یک محصول مناسب اما برای کشت محصول دیگر نامناسب باشد. کامکار و همکاران (2014) در مطالعه‏ای به ارزیابی تناسب اراضی و امکان اجرای یک تناوب کلزا-سویا در 4 حوضه استان گلستان ایران پرداختند. نتایج نشان داد که تنها 82/11 درصد از کل اراضی مورد بررسی برای اجرای تناوب گیاه سویا بعد کلزا بسیار مناسب بودند. بیدادی و همکاران (2015) نیز وضعیت تناسب اراضی کشاورزی حوزه قره‏سو استان گلستان برای کشت گندم را مورد بررسی قرار دادند. نتایج به‏دست آمده نشان داد که کشت گندم در محدوده‏ی مورد مطالعه در 4 پهنه‏ی خیلی‏مناسب، نسبتا‏مناسب، ضعیف و نامناسب قرار گرفت. این پژوهش به‏منظور پهنه‏بندی اراضی کشاورزی استان گلستان جهت کشت سویا و گندم و همچنین تعیین اراضی مطلوب برای اجرای تناوب گندم-سویا انجام شد. مواد و روش‏ها: به‏ منظور انجام این پژوهش نیاز‏های بوم‏شناختی گندم و سویا با استفاده از منابع علمی موجود تعیین گردید. متغیّر‏های محیطی دمای کمینه، دمای بیشینه، دمای میانگین، بارش، هدایت الکتریکی، اسیدیته، بافت خاک، شیب، جهت شیب و ارتفاع از سطح دریا به عنوان عوامل بوم‏شناختی جهت تعیین تناسب کشت گندم و سویا استفاده شد. برای تهیه نقشه کاربری اراضی از تصاویر ماهواره‏ای IRS مربوط به سال 2008 میلادی و تصاویر ماهواره لندست 5 مربوط به سال 2011 استفاده شد. در گام آخر با ادغام نقشه‏های تناسب‏ کشت گندم و سویا امکان اجرای تناوب گندم-سویا مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته‏ها: نتایج پهنه‏بندی کشت گندم نشان داد اراضی استان گلستان در 4 طبقه‏ی کشت کاملاً مناسب، نسبتاً مناسب و ضعیف برای رشد گیاه گندم قرار گرفتند که طبقه‏ی کاملاً مناسب با 6/489538 هکتار (معادل 82/67 درصد از اراضی زراعی استان) بیشترین سهم را در بین تناسب‏های مختلف داشت. اراضی کشاورزی مورد بررسی برای کشت سویا نیز در 4 طبقه‏ی تناسب کاملاً مناسب، نسبتاً مناسب و ضعیف قرار گرفتند. طبقه‏ی تناسب کاملاً مناسب با 3/362192 هکتار (17/50درصد از کل اراضی کشاورزی استان) بیشترین را بین طبقه‏های مختلف برای کشت سویا داشت. نتایج بررسی امکان اجرای تناوب گندم-سویا نیز نشان داد اراضی کشاورزی استان گلستان در 12 طبقه‏ی متفاوت قرار گرفتند که تناوب کاملاً مناسب گندم-کاملا مناسب سویا در بین طبقات مختلف با 1/358514 هکتار (برابر با 74/49 درصد از کل اراضی کشاورزی) بیشترین سهم را داشت. در مقابل، طبقه‏های نامناسب-نسبتامناسب و نامناسب-کاملامناسب مربوط به تناوب گندم-سویا به‏ترتیب با 52/3 و 84/11 هکتار (در مجموع کمتر از 1 درصد از اراضی کل استان) کم‏ترین مساحت را برای اجرای تناوب گندم- سویا داشتند. نتیجه گیری کلی : در حال حاضر تناوب گندم-سویا با وجود محدودیت‏های فراوان به‏طور وسیعی در استان گلستان اجرا می‏گردد که اصلاح ارقام زودرس گندم و سویا می‏تواند یکی از کلیدی‏ترین و ضروری‏ترین اقدامات برای بهبود شرایط پیاده‏سازی این تناوب باشد. نتایج به‏دست آمده به‏وضوح نشان داد که به‏کارگیری سامانه اطلاعات جغرافیایی به‏عنوان یک ابزار مهم جهت تعیین پتانسیل‏های بوم‏شناختی کشت یک گیاه ‏ بر معیاری مناسب و دقیق برای تصمیم‏گیری مطلوب مدیران مزارع در سطوح کلان باشد و در عین حال موجب صرفه‏جویی در وقت و هزینه می‏گردد.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

سنجش تناسب اراضی کشت سویا با تکیه‌بر شاخص‌های فیزیوگرافی (موردمطالعه: استان گلستان)

استفاده نامناسب از اراضی و رشد بی‌رویه شهرها و کاهش سطح زیر کشت، استفاده بهینه از اراضی را موردتوجه قرار داده است و استفاده درست از اراضی، نیازمند بررسی مناسب منابع بوم‌شناختی کشاورزی می‌باشد. این پژوهش به‌منظور ارزیابی اراضی کشاورزی استان گلستان برای کشت سویا، با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) و روش خطی ‌وزنی (WLC) انجام شد. بدین منظور ابتدا نیاز‌های زراعی و متغیر‌های محیطی تعیین، د...

full text

سنجش تناسب اراضی کشت سویا با تکیه‌بر شاخص‌های فیزیوگرافی (موردمطالعه: استان گلستان)

استفاده نامناسب از اراضی و رشد بی‌رویه شهرها و کاهش سطح زیر کشت، استفاده بهینه از اراضی را موردتوجه قرار داده است و استفاده درست از اراضی، نیازمند بررسی مناسب منابع بوم‌شناختی کشاورزی می‌باشد. این پژوهش به‌منظور ارزیابی اراضی کشاورزی استان گلستان برای کشت سویا، با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) و روش خطی ‌وزنی (WLC) انجام شد. بدین منظور ابتدا نیاز‌های زراعی و متغیر‌های محیطی تعیین، د...

full text

بررسی تغییرات مکانی خصوصیات خاک و عملکرد گندم در بخشی از اراضی زراعی سرخنکلاته، استان گلستان

Evaluating agricultural land management practices requires a thorough knowledge of soil spatial variability and understanding their relationships. This study was conducted at a traditionally operated wheat field in Sorkhankalateh district, located about 25 km northeast of Gorgan, in Golestan province, Iran. Soil samples of the 0-30 cm depth were collected right after planting at the end of autu...

full text

بررسی تغییرات مکانی خصوصیات خاک و عملکرد گندم در بخشی از اراضی زراعی سرخنکلاته، استان گلستان

Evaluating agricultural land management practices requires a thorough knowledge of soil spatial variability and understanding their relationships. This study was conducted at a traditionally operated wheat field in Sorkhankalateh district, located about 25 km northeast of Gorgan, in Golestan province, Iran. Soil samples of the 0-30 cm depth were collected right after planting at the end of autu...

full text

پهنه‌بندی زراعی- بوم‌شناختی اراضی استان گلستان جهت کشت سویا با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی

با مطالعات بوم‌شناختی می‌توان پتانسیل محیطی را در مناطق مختلف مشخص و از آنها حداکثر بهره‌برداری را نمود. به منظور پهنه‌بندی زراعی-بوم‌شناختی اراضی کشاورزی کنونی استان گلستان برای کشت سویا، از سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS) و فرایند سلسله مراتب تحلیلی (AHP) استفاده شد. بدین منظور ابتدا نیازهای زراعی-بوم شناختی سویا با استفاده از منابع علمی موجود تعیین، درجه‌بندی و سپس نقشه‌های موضوعی مورد نیاز ته...

full text

ارزیابی کیفی تناسب اراضی برای محصولات زراعی مهم منطقه برا آن شمالی در استان اصفهان

Qualitative land suitability evaluation is based on the physical parameters affecting the yield agricultural crops. The socio-economic factors are not considered in such evaluations. This study was carried out to assess the qualitative land suitability for irrigated wheat, barley, maize and rice in northern Baraan. Five soil series and 25 different phases were first delineated. Land utilization...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 11  issue 4

pages  103- 118

publication date 2019-02-20

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023